Luyện thi đại học môn Văn: Phân tích tác phẩm "Tây Tiến"
Xem thêm: Phân tích đoạn đầu bài thơ "Tây Tiến"
Đề bài: Phân tích vẻ đẹp người lính trong
bài thơ “Tây Tiến” của Quang Dũng.
A. MỞ BÀI
Hình ảnh
anh bộ đội cụ Hồ là một trong những tượng đài đẹp nhất, đáng tự hào nhất của
thơ ca kháng chiến chống Pháp. Họ là những người sống có lý tưởng, sẵn sàng lấy
máu của mình để tô thắm cho lá cờ Tổ quốc; đồng thời đó là những con người có
tâm hồn lãng mạn, hào hoa. Qua việc tìm hiểu vẻ đẹp của anh bộ đội trong bài thơ
“Tây Tiến”, một bài thơ tiêu biểu nhất
của Quang Dũng nói riêng và của thơ ca chống Pháp nói chung, chúng ta cũng có
thể thấy rõ điều đó.
B. THÂN
BÀI
I. Người
lính Tây Tiến được viết với bút pháp lãng mạn.
Bài thơ
“Tây Tiến” của Quang Dũng viết về những
người lính chiến đấu nơi biên cương miền tây Tổ quốc. Bài thơ được viết theo
bút pháp lãng mạn. Bút pháp này sử dụng rộng rãi thủ pháp đối lập và có khuynh
hướng tô đậm những nét khác thường, phi thường để tác động mạnh mẽ vào cảm xúc
người đọc.
II.Người
lính Tây Tiến là những người lính rất mực lãng mạn, hào hùng.
Bài thơ
ra đời vào năm 1948, hơn một năm sau cuộc kháng chiến toàn quốc bùng nổ. Cái
hào khí của cả một dân tộc vừa giành được độc lập đã phải vùng lên cầm gươm
súng để bảo vệ nền độc lập tự do non trẻ thiêng liêng của mình đã truyền vào
người lính, tạo cho họ một vẻ đẹp lãng mạn, hào hùng. Chính tâm hồn lãng mạn ấy
đã dễ có cảm hứng về cái khác thường, cái phi thường.
1. Đời sống, môi trường chiến đấu của
người lính là đời sống phi thường.
Người
lính Tây Tiến qua cảm hứng lãng mạn của Quang Dũng được xuất hiện trên bối cảnh
thiên nhiên hoang sơ, kỳ vĩ, hiểm trở mà cũng rất khoẻ đẹp, đầy thi vị với đủ
núi cao, vực thẳm, dốc đứng, thác gầm…cùng với “cồn mấy heo hút”, “sương lấp”,
“mưa xa khơi”, “cọp trêu người”:
“Dốc lên khúc khuỷu dốc thăm thẳm
Heo hút cồn
mây súng ngửi trời
Ngàn thước
lên cao, ngàn thước xuống
Nhà ai Pha
Luông mưa xa khơi”
Những
chi tiết, hình ảnh thơ của tác giả đầy ấn tượng. Sương dày phủ lấp cả “đoàn quân mỏi” đang đi , mưa nhiều đến nỗi
làm cho những ngôi nhà như đang trôi bồng bềnh giữa biển khơi…Nhiều câu thơ sử
dụng hàng loạt thanh trắc: “dốc”, “khúc khuỷu”, “ thăm thẳm”…làm hiện lên được cái hiểm trở, gian nan của con đường
hành quân. Tiếp đó là những chữ dùng rất bạo, nhất là ba chữ “súng ngửi trời” gợi lên độ cao chất ngất
đến chóng mặt. Hai câu sau có sự phối thanh rất độc đáo. Câu trên nhiều thanh
trắc và dòng thơ như bẻ đôi để vẽ ra hai sườn núi vút lên, đổ xuống gần như thẳng
đứng “Ngàn thước lên cao, ngàn thước xuống”.
Còn câu sau thì toàn thanh bằng “Nhà ai
Pha Luông mưa xa khơi”, một dòng thơ mở ra một không gian bát ngát, câu thơ
như bay ngang trời. Ta như hình dung được người lính đang leo lên những cồn
mây, một hôm nào đó dừng chân bên dốc núi phóng tầm mắt nhìn ngang ra xa thấy
ai đó thấp thoáng ẩn hiện qua một không gian mịt mù sương rừng, mưa núi. Những
địa danh như Sài Khao, Mường Lát, Pha Luông, Mường Hịch…rất xa lạ làm tăng thêm
cái ấn tượng về sự hoang sơ, kỳ vĩ, bí mật của rừng thiêng. Chúng không chỉ cho
ta biết những miền đất người lính đã đi qua mà “khi vừa mới đọc lên thôi cũng thấy chồn chân mỏi gối” ( Trần Lê Văn)
II. Trên
cái nền thiên nhiên hiểm trở, hoang vu, hùng vĩ đó người lính Tây Tiến xuất hiện
cũng oai phong lẫm liệt, tràn đầy khí phách phi thường.
1. Phi thường ở sự gian khổ cùng cực: ăn
đói, mặc rách,bệnh tất, sốt rét đến
xanh da, trụi tóc
Thực ra,
những gì mà Quang Dũng tái hiện về cuộc sống gian khổ của người lính không mới;
rất nhiều nhà thơ cùng thời với Quang Dũng đã ghi lại những chi tiết chân thực
về căn bệnh thường xuyên hành hạ người lính nơi chốn rừng sâu nước độc
này.Trong bài thơ “Đồng Chí”, Chính Hữu
đã viết:
“Anh với tôi biết từng cơn ớn lạnh
Sốt run người vầng trán
ướt mồ hôi”
Còn
Quang Dũng nói điều đó bằng cảm hứng lãng mạn, bằng bút pháp lãng mạn. Vì vậy,
hình ảnh người lính hiện lên dưới ngòi bút của ông có cái gì đó vừa rất độc
đáo, kỳ lạ, vừa ngang tàng kiêu dũng “Tây
Tiến đoàn binh không mọc tóc”.
Cách nói chủ động đã bộc lộ thái độ phớt đời, ngang tàng, cứng cỏi, khinh thường
gian khó hiểm nguy. Nhưng đằng sau đó chất chứa biết bao hiện thực nghiệt ngã của
đời sống chiến đấu mà người lính phải chịu đựng.
2. Hình ảnh người lính Tây Tiến là những
con người phi thường.
Họ là những
con người chẳng những dám đương đầu với mọi thử thách gian truân: đói rét, bệnh
tật, rừng thiêng, thú dữ, hành quân gian lao mà còn có thái độ, khí phách thật
hiên ngang trước cái chết. Trên con đường hành quân gian khổ với núi cao, vực
thẳm, sông sâu, nhiều đồng đội đã “không
bước nữa” và “bỏ quên đời” nơi miền
đất lạ. Nhưng điều đáng ngưỡng mộ là người lính đã đi vào cái chết rất thanh thản
như đi vào một giấc ngủ. Và quan trọng hơn là họ đã chết trong tư thế lên đường,
giữa lúc đang làm nhiệm vụ của một người chiến sĩ. Thật là một cái chết đầy chất
bi thương.
Hay: “ Rải
rác biên cương mồ viễn xứ
Chiến trường đi chẳng tiếc
đời xanh”
Câu thơ “Rải rác
biên cương mồ viễn xứ” còn có cái gì đó hơi bi thảm. Nhưng câu sau “Chiến trường đi chẳng tiếc đời xanh” đã
nâng ý thơ lên thành bi tráng bởi tư thế sẵn sàng nhập cuộc, sẵn sàng xả thân
vì Tổ quốc. Câu thơ như một lời tâm niệm làm toả sáng vẻ đẹp lý tưởng và triết
lý sống cao cả của tuổi trẻ thời ấy. Người lính ở đây phảng phất dáng vẻ của
người anh hùng thời cổ: Kinh Kha sang Tần, người chinh phụ trong “Chinh Phụ Ngâm” một đi không trở về, coi
cái chết nhẹ như lông hồng:
“Gió hiu hiu hè, sông Dịch lạnh tê
Tráng sĩ một đi không trở
về”
Chủ
nghĩa lãng mạn cũng thường hay nói về nỗi buồn và cái chết với ý nghĩa biểu hiện
cái đẹp với chất bi hùng. Do phải chiến đấu trong hoàn cảnh vô cùng ác liệt, cực
khổ, các chiến sĩ chết vì sốt rét rừng nhiều hơn là vì chiến trận và khi chôn cất
đến ngay manh chiếu che thân cũng không có. Nhưng dù vậy, hình tượng người lính
trong thơ vẫn phải đẹp, phải sáng, phải hào hùng. Người lính dù ngã xuống cũng
ngã xuống trong tấm áo bào sang trọng và trong tiếng nhạc hùng tráng của núi
sông:
“Áo bào thay chiếu anh về đất
Sông Mã gầm lên khúc độc
hành”
Dòng
sông Mã, một chứng nhân gần gũi mà thiêng liêng về cuộc đời bi tráng “Sống hi sinh, chết cũng hi sinh. Thật tột đỉnh
quang vinh” của người lính Tây Tiến đã thay mặt cho quê hương đất nước tấu
lên khúc độc hành dữ dội rung chuyển núi sông như cất lên bài ca anh hùng vang
vọng vào mãi cõi thiên thu.
III. Người
lính Tây Tiến còn có một vẻ đẹp khác: chất lãng mạn , hào hoa.
Người
lính Tây Tiến không chỉ có vẻ đẹp hào hùng mà còn có vẻ đẹp độc đáo, hấp dẫn,
đáng yêu khác. Đó là cái chất hào hoa thanh lịch, chất mơ mộng rất lãng mạn,
tràn đầy tinh thần lạc quan tươi trẻ. Đoàn quân Tây Tiến gồm hầu hết là những
chàng trai Hà thành tài hoa, trong đó tác giả Quang Dũng là một trong những con
người tài hoa nhất.
Chất tài
hoa tươi trẻ ấy bắt rất nhạy với những hình ảnh đẹp đẽ, nên thơ, cái nét tinh tế
của cảnh và người. Đặc biệt là những cái đẹp mang màu sắc xứ lạ phương xa. Từ một
làn sương chiều mờ ảo đến một dáng hoa lau núi phất phơ, đơn sơ, gợi cảm; từ một
đêm hội đuốc hoa như trong truyện cổ tích đến những bông hoa “đong đưa” rất tình tứ trên dòng nước lũ,
tất cả đều in rất đậm trong tâm hồn người lính để tạo nên những bức tranh vừa
thực vừa mộng:
“Doanh trại bừng lên hội đuốc hoa…
. . . Trôi dòng nước lũ hoa đông đưa . . .”
Những
con người ấy sống vô cùng gian khổ nơi rừng núi, thường xuyên phải tiếp xúc với
thần chết, nhưng đêm đêm hồn mộng của họ vẫn bay về với những cô gái Hà Nội đẹp
một cách thanh lịch, dịu dàng:
“Mắt trừng gửi mộng qua biên giới
Đêm mơ Hà Nội
dáng Kiều thơm”
Nếu như
người lính trong thơ Hồng Nguyên mang nỗi nhớ người thân, quê hương chất chứa
niềm yêu thương, cảm thông khi gắn họ với những công việc nặng nhọc, vất vả:
“Ba năm rồi gửi lại quê hương
Mái lều
tranh
Tiếng mõ đêm
trường
Luống cày đất
đỏ
Ít nhiều người
vợ trẻ
Mòn chân bên
cối gạo canh khuya”
(
Nhớ)
thì cái bóng lung linh trong giấc mơ của người lính Tây
Tiến lại là hình ảnh của những “dáng Kiều
thơm” Hà Thành quyến rũ. Đừng vội phê phán người lính của Quang Dũng chưa
rũ bỏ được tính chất tiểu tư sản yếu đuối và còn “mộng rớt mộng rơi”, mà phải hiểu đó là chất mộng mơ rất lãng mạn của
người lính hào hoa. Chính giấc mơ lãng mạn với “dáng Kiều thơm” thanh thoát đã trở thành đôi cánh nâng đỡ tinh thần
người lính bay qua những khó khăn, thử thách khốc liệt tưởng chừng như không thể
vượt qua được và làm cho tâm hồn anh bộ đội trở nên đẹp hơn, gần gũi, chân thật
và phong phú hơn.
C. KẾT
BÀI
Những điều
đã phân tích trên cho ta thấy Quang Dũng đã khắc hoạ được một cách khá đầy đủ
chân dung của người lính Tây Tiến từ diện mạo đến tâm hồn, khí phách anh hùng,
thái độ trước cái chết cũng như vẻ hào hoa rất Hà Nội của họ. Với niềm yêu
thương trân trọng, bằng nghệ thuật thơ tuyệt vời, Quang Dũng đã tạo dựng được một
trượng đài ngôn ngữ để bất tử hoá phẩm chất anh hùng, vẻ đẹp của anh bộ đội cụ
Hồ trong cuộc kháng chiến chống Pháp gian khổ mà rất đỗi vui tươi, hào hùng:
“Tây Tiến biên cương mờ lửa khói
Quân đi lớp
lớp động cây rừng
Và con người
ấy, bài thơ ấy
Vẫn sống
muôn đời cùng núi sông.”
Đăng nhận xét