Luyện thi đại học: Phân tích hình tượng cây xà nu
trong tác phẩm “Rừng xà nu”. Vì sao tác giả lại đặt cho thiên truyện của
mình cái tên “Rừng xà nu”?
Mở Bài:
Đọc “Rừng xà nu” của Nguyễn Trung Thành viết năm 1965 rút từ tập “Trên
quê hương những anh hùng Điện Ngọc” điều để lại ấn tượng sâu đậm cho độc giả
chúng ta không chỉ là những nhân vật như cụ Mết, Tnú, Dít, Mai những con người
Tây Nguyên bất khuất kiên trung, thuỷ chung với Cách Mạng, mà còn là ở hình tượng
cây xà nu, một hình tượng độc đáo bao trùm toàn bộ tác phẩm. Chính hình tượng
cây xà nu đã tạo nên vẻ đẹp hùng tráng chất sử thi, lãng mạn cho câu chuyện về
làng Xô Man bất khuất kiên cường.
Thân Bài:
I. Đọc tác phẩm này,
điều mà độc giả nhận ra trước tiên là hình tượng cây xà nu là một hình tượng chủ
đạo xuyên suốt tác phẩm gắn bó với cuộc sống và mọi sinh hoạt của người dân xô Man.
1. Trong bài “Viết về truyện ngắn
rừng xà nu”, tác giả Nguyên Ngọc (bút danh Nguyễn Trung Thành) đã tâm sự “Ngay từ năm 1962, trên đường vào miền Nam
công tác, đến tỉnh Thừa Thiên, giáp Lào, tôi được chứng kiến những rừng xà nu
bát ngát, xanh tít tận chân trời. Đấy là những cây họ thông, hùng vĩ và cao thượng,
man dại và trong sạch. Mỗi cây cao vút vạm vỡ, nhựa ứa ra, tán lá vừa thanh
nhã, vừa rắn rỏi”. Những cây xà nu có phẩm chất đặc biệt ấy đã gây ấn tượng
mạnh mẽ và khơi nguồn cảm hứng cho tác giả ba năm sau (1965) tạo dựng
nên hình tượng cây xà nu đặc sắc này.
(Truyện viết khi đế quốc Mĩ ồ ạt đổ
quân vào miền Nam
2. Hình tượng cây xà nu được tác giả miêu tả từ nhiều góc độ và đưa lại
hiệu quả thẩm mĩ đặc biệt, trong truyện ngắn này,nhà văn không chỉ mở đầu và kết
thúc truyện bằng hình ảnh rừng xà nu bát ngát đến chân trời, mà đã gần hai mươi
lần nói đến rừng xà nu, cây xà nu, nhựa xà nu, khói, lửa xà nu. Chất sử thi của
tác phẩm sẽ không trở thành giọng điệu chính, nếu thiếu đi hình tượng cây xà nu
được khai thác từ nhiều góc độ, được lặp đi lặp lại nhiều lần đến như vậy, nhất
là các “đồi xà nu” bốn lần, “rừng xà nu” năm lần. Thủ pháp trùng
điệp khi mô tả cây xà nu đó, vừa làm nền cho toàn bộ diễn biến của câu chuyện,
vừa gây ấn tượng sâu sắc cho người đọc.
3. Nhưng xà nu không chỉ có mặt trong đoạn mở đầu và đoạn kết, mà nó còn
hiện diện trong suốt câu chuyện về Tnú và làng Xô Man của anh. Xà nu gắn bó với
cuộc sống sinh hoạt hàng ngày như đã từ ngàn đời nay thân thuộc với dân làng:
Ngọn lửa xà nu nấu ăn trong mỗi bếp, đuốc xà nu soi sáng đường rừng đêm, lửa xà
nu cháy bập bùng trong nhà Rông tập hợp cả dân làng. Khói xà nu đen nhẻm thân
hình lũ trẻ; làm tấm bảng đen cho anh Quyết dạy Tnú và Mai học chữ cụ Hồ, xà nu
còn tham dự vào những sự kiện quan trọng của cuộc sống làng Xô Man; ngọn đuốc
xà nu cháy sáng trên tay cụ Mết và cả dân làng đi vào rừng sâu lấy giáo mác đã
dấu kĩ về chuẩn bị cho cuộc nổi dậy, đêm đêm cả dân làng thức mài vũ khí dưới
ánh đuốc xà nu. Giặc đốt hai bàn tay Tnú bằng giẻ tẩm nhựa xà nu. Rồi ngọn lửa
các đuốc xà nu soi sáng rực cả làng cái đêm khởi nghĩa; soi rõ xác mười tên
lính nằm ngổn ngang quanh đống lửa.
II. Hình tượng cây xà nu qua ngòi bút của Nguyễn Trung Thành
đã trở thành một nhân chứng về tội ác của chiến tranh huỷ diệt; là người chứng
kiến cho sự giác ngộ, hi sinh thầm lặng và sự quật khởi của người dân Xô Man.
Mở đầu tác phẩm, tác giả đã vẽ ra trước mắt người đọc một bức tranh toàn
cảnh về nỗi đau thương do bom đạn giặc Mĩ gây ra: cây xà nu vừa là người chứng
kiến sự tàn khốc của chiến tranh, vừa là đối tượng huỷ diệt của bom đạn kẻ thù
“Cả rừng xà nu hàng vạn cây không cây nào không bị thương. Có những cây bị
chặt đứt ngang thân mình, đổ ào như một cơn bão”.Ở một chỗ khác, tác giả tả
kĩ hơn “nơi chỗ vết thương nhựa ứa ra tràn trề thơm ngào ngạt long lanh nắng
hè gay gắt rồi dần dần bầm lại, đen và đặc lại quện thành cục máu lớn”.
Hình ảnh đó cũng gợi lên lòng căm thù, kết tụ ý chí phản kháng. Hình ảnh cây xà
nu còn là người chứng kiến sự quật khởi của người dân Xô Man; Khi khí thế cách
mạng ở dân làng dâng lên như thác lũ, thì cả rừng xà nu ào ào chuyển động.
III. Hình tượng cây xà nu còn là hình ảnh tượng trưng cho cuộc
sống và phẩm chất người dân Xô Man nói riêng, Tây Nguyên nói chung như: giàu
khát vọng tự do giải phóng, phẩm chất anh hùng, sức sống mãnh liệt của các thế
hệ nối tiếp nhau.
Chính vì hình ảnh cây xà nu mang ý nghĩa tượng trưng nên sự miêu tả loài
cây này, luôn luôn được tác giả đặt trong sự đối chiếu với con người gợi ra những
liên tưởng về đời sống, số phận cùng những phẩm chất của họ. Cây xà nu rất ham
ánh sáng và khí trời “nó phóng lên rất nhanh để tiếp lấy ánh nắng cũng như Tnú,
người dân làng Xô Man yêu tự do khát vọng ánh sáng bất chấp sự huỷ diệt tàn khốc
của kẻ thù. Cây xà nu vẫn vươn lên với một sức sống mãnh liệt không có gì có thể tiêu diệt tàn phá được. Bên cạnh cây xà nu
mới ngã gục đã có bốn, năm cây con xanh rờn, hình nhọn như tên lao thẳng lên bầu
trời cũng như “các thế hệ làng Xô Man lớp này đến lớp khác đứng lên tiếp tục
cuộc chiến đấu”
“Ta lại viết bai thơ trên báng súng
Con lớn lên viết tiếp theo cha
Người đứng dậy viết tiếp người ngã xuống
Người hôm nay viết tiếp người hôm
qua”
(Hoàng Trung Thông)
Anh Quyết hi sinh thì có Tnú, Mai. Mai ngã xuống giữa tuổi thanh xuân
tràn đầy sức sống như cây xà nu bị chặt đứt ngay giữa thân mình thì Dít đã lớn
lên và nhanh đến không ngờ, trở thành bí thư chi bộ, chính trị viên xã đội, rồi
những bé Heng, thế hệ tiếp theo đang tiếp bước đàn anh.
- Nhưng trong rừng xà nu còn những cây khác vững chãi không chịu khuất phục
trước dông bão, đạn bom của kẻ thù “ưỡn tấm ngực lớn của mình che chở cho
xóm làng”. Phải chăng đó là hình ảnh cụ Mết - hiện thân của tinh thần quật
khởi, người đã nuôi ngọn lửa, khát vọng tự do, gắn bó với Cách Mạng? “Có những
cây xà nu cành lá xum xuê như những con chim đã đủ lông mao, lông vũ, đạn đại
bác không giết nổi chúng. Những vết thương của chúng chóng lành như trên một cơ
thể cường tráng”. Tất cả nối tiếp nhau tạo thành một đội ngũ trùng trùng điệp
điệp như rừng xà nu nối tiếp chạy đến chân trời.
Kết Luận:
Tóm lại hình tượng cây xà nu là một sáng tạo nghệ thuật độc đáo của Nguyễn
Trung Thành. Nó được dùng như một ẩn dụ gợi cho người đọc nghĩ đến con người
Tây Nguyên yêu tự do, dồi dào sức sống, bất khuất kiên trung, thuỷ chung với
Cách Mạng. Như thế là hình tượng cây xà nu đã được tác giả đưa lại cho biết bao
ý nghĩa mới mẻ giàu tính chất thẩm mĩ, ý nghĩa nhân sinh. Vì vậy tác giả đã đặt
cho truyện của mình cái tên thật có ý nghĩa: “Rừng xà nu”.
Đăng nhận xét